Opstellen overzicht van kosten en baten
Samenvatting
Voor MKBA-opstellers:
- Bij het opstellen van het overzicht is de verdeling van de kosten en de baten nodig om de besluitvorming een totale beeld te geven.
Voor beleidsmedewerkers en -adviseurs:
- Omdat meekoppelkansen van belang zijn, is het te verwachten dat de verdelingseffecten een grotere rol komen te spelen in de besluitsproces.
Zichtjaar
Projecteffecten moeten voor minimaal een vastgesteld zichtjaar in kaart worden gebracht. Indien mogelijk, in aansluiting op de WLO-scenario’s, is dat het jaar 2050. In de praktijk kan dat helaas niet altijd door een beperkte beschikbaarheid van prognosejaren in (verkeers)modellen. Voor inter- en extrapolaties moeten groeicijfers worden bepaald (raadpleeg SEE). Voor wegverkeer en congestie zijn deze afgeleid uit de verkeersmodellen. Als er geen gelijkmatige ontwikkeling in de tijd is te verwachten, moet een beeld worden gegeven van te verwachten tijdelijke effecten, structurele effecten en ingroeiperiode en -snelheid. Indien mogelijk is het raadzaam om een extra tussenliggend zichtjaar toe te voegen.
Zichtperiode
De effecten van de projectalternatieven worden bepaald over een ‘oneindige’ zichtperiode. Dit kan in de praktijk geoperationaliseerd worden door een zichtperiode van 100 jaar na het moment van ingebruikname van de infrastructuur te bezien. Bij ingebruikname van een project in 2020 worden de projecteffecten dus tot en met het jaar 2119 in beeld gebracht (met behulp van kengetallen en groeicijfers). In bepaalde gevallen kan een kortere zichtperiode worden gehanteerd, bijvoorbeeld bij investeringen met een korte levensduur. Om de effecten voor de hele zichtperiode te bepalen, moeten de effecten voor de andere jaren worden afgeleid van de effecten in het zichtjaar en/of de zichtjaren.
Prijspeil
Alle kosten en gewaardeerde effecten (baten) in de MKBA moeten uitgaan van hetzelfde prijspeil, het kostenniveau van een bepaald jaar. Alle kosten en baten moeten naar dit prijspeil worden omgerekend. Dit kan met (sector)specifieke prijsindexcijfers of met behulp van de consumentenprijsindex (CPI), beschikbaar op www.cbs.nl. In de praktijk wordt voor het te hanteren prijspeil meestal het meest recente jaar gebruikt. Als verwacht wordt dat bepaalde prijzen of waarderingen relatief sterker zullen stijgen of dalen moet daar specifiek rekening mee worden gehouden (bijvoorbeeld de waardering van natuur, de reële groei van de reistijdwaardering afhankelijk van de groei van het reëel inkomen).
Discontovoet
Kosten en baten vallen zelden precies gelijk in de tijd, maar zijn verspreid over de zichtperiode. Om een zinvolle vergelijking te maken moet hun waarde worden teruggerekend naar een basisjaar, bijvoorbeeld het jaar waarin de maatregel ingaat. Daarom worden de kosten en baten omgerekend naar het basisjaar. Hiervoor wordt de netto-contante-waardemethodiek gebruikt. De discontovoet bestaat uit twee componenten: een risicovrije discontovoet en een risico-opslag. De risicovrije discontovoet is een vergoeding voor het uitstellen van consumptie. De risico-opslag is een vergoeding voor het niet-diversificeerbare deel van het projectrisico. Conform de aanbevelingen van de Werkgroep Discontovoet 2015 is de discontovoet sinds april 2016 door het kabinet opnieuw vastgesteld. In specifieke gevallen moet rekening worden gehouden met een op- of afslag voor hoge vaste kosten of voor afwijkende relatieve schaarste in de toekomst. De juiste en actuele discontovoeten zijn te vinden op onze pagina Discontovoet.
Het saldo
Door de netto-contante-waarde van alle kosten en baten bij elkaar op te tellen wordt het saldo van kosten en baten verkregen. Dit is het MKBA-saldo dat in de regel aangeeft of een maatregel maatschappelijk rendabel is (positief saldo) of niet (negatief saldo).
Het saldo zegt echter niet alles. Er is vaak sprake van niet te kwantificeren en/of niet te waarderen effecten. Het saldo bestaat daarom uit een gemonetariseerd deel, met een deel van niet-gemonetariseerde effecten als toelichting. Het is aan de besluitvormer om de niet gemonetariseerde effecten af te wegen tegen de wel gemonetariseerde effecten. Uiteraard is het saldo ook afhankelijk van het gekozen scenario en van de gevoeligheidsanalyses en bandbreedte analyses.
Verdelingseffecten
Een MKBA-saldo zegt niets over wie de lasten draagt en wie de baten heeft. De verdeling van kosten en baten kan in beleidsdiscussies en bij besluitvorming een belangrijke rol spelen, onder andere als meerdere partijen een rol spelen bij de bekostiging van maatregelen. Opstellers van de MKBA dienen hierbij het advies te volgen van de Werkgroep Kosten van belastingheffing en MKBA's. De werkgroep stelt dat bij infrastructurele projecten de verdelingseffecten doorgaans klein zijn, en dat ze daarom niet hoeven te worden gerapporteerd. Als er wél sprake is van substantiële en ongelijke effecten voor verschillende (inkomens)groepen, dienen deze effecten wél te worden beschreven, gekwantificeerd en gerapporteerd.